Persomed gaat innovatief gepersonaliseerd darmkankervaccin ontwikkelen

Het ICON-project van Persomed betekent een doorbraak in de verdere ontwikkeling van gepersonaliseerde geneeskunde. Die aanpak streeft ernaar om aan elke patiënt de juiste behandeling en medicatie ‘op maat’ te geven. Persomed heeft een vaccin ontwikkeld op maat van de individuele patiënt met gevorderde darmkanker. Dit vaccin bestaat uit patiënteigen immuuncellen, zogenaamde dendritische cellen, die het afweersysteem kunnen activeren om kankercellen te herkennen en doden. De volgende stap bestaat erin die dendritische celtherapie verder te ontwikkelen en verfijnen tot een effectief, veilig, betaalbaar vaccin dat op grotere schaal en op gestandaardiseerde wijze geproduceerd kan worden en aldus tot bij elke individuele patiënt gebracht kan worden. Persomed is de allereerste organisatie in België die dergelijke grootschalige toepasbaarheid als einddoel heeft gesteld van bij het prille begin van de onderzoekfase.

Vier partners

Normale cellen worden kankercellen door een opeenstapeling van mutaties in het genetisch materiaal. Deze mutaties zijn héél kankerspecifiek en verschillen van patiënt tot patiënt. Stukjes van deze mutaties, epitopen genaamd, kunnen herkend worden als vreemd door het immuunsysteem. Wie deze patiëntspecifieke epitopen kan identificeren en isoleren voor een doelgerichte behandeling, heeft mogelijk de sleutel tot de genezing in handen. Om dit te bereiken, is heel diverse expertise nodig. Daarom zetten vier partners hun schouders onder het Persomed-project. Dankzij het tumor-analyseplatform van experten in de bio-informatica werkzaam bij myNEO, kan worden afgelijnd op welke specifieke epitopen moet gefocust worden. Het consultancybedrijf QbD en de R&D-specialist in cel process engineering, Antleron, kunnen daar dan met hun gezamenlijke expertise een gevalideerd, gesloten, schaalbaar en kostenefficiënt productieproces rond bouwen. Dat proces, conceptueel ontwikkeld aan de VUB, bestaat eruit bloedcellen van de patiënt in het laboratorium te herprogrammeren tot krachtige immuunactiverende dendritische cellen die dan terug aan de patiënt zullen worden toegediend. De op basis van de individuele genetische mutaties geproduceerde immuunactiverende dendritische cellen wakkeren dan het immuunsysteem aan zoals een vaccin. Dit proces moet voor elke patiënt herhaald worden om zo de gepersonaliseerde celtherapie aan te leveren.

Mikken op 2024

Midden 2021 wil Persomed zijn eerste grote mijlpaal bereiken: een proof-of-concept en fase I klinische studie voor minimaal acht patiënten. In 2022 wil het consortium de therapie uitvoeren bij een grotere groep van uitgekozen patiënten. In 2024 zou het vaccin klaar kunnen zijn om officiële registratie voor breed gebruik aan te vragen. Op dat moment kan de ontwikkelde celtherapiemethodologie ook worden geëxtrapoleerd naar andere vormen van kanker.

“Vlaanderen is een échte biotechregio waar we heel trots op mogen zijn”, zegt Hilde Crevits, Vlaams minister van Innovatie. “En het is dankzij deze ondernemers dat tal van mensenlevens verbeterd en gered worden, zowel in Vlaanderen als wereldwijd. Dit ICON-project getuigt van een grote innovatiedrang. Iets wat ik als minister van Innovatie natuurlijk toejuich. Onder meer het belangrijk potentieel voor de genezing van kanker en de betrokkenheid van een VUB-onderzoeksgroep van wereldklasse hebben de onafhankelijke experts ervan overtuigd dit partnership te ondersteunen. Ik wens de onderzoekers enorm veel succes toe.”

Dé weg naar gepersonaliseerde geneeskunde

Ondanks de enorme vooruitgang die de geneeskunde al heeft geboekt, heeft ze nog steeds een beperkte grip op kanker. Volgens statistieken uit 2012 is de ziekte verantwoordelijk voor 19 procent van de sterfgevallen in de EU. Bart Van Acker, CEO van het life sciences-consultancybedrijf QbD en een van de bezielers van ICON: “Daarmee is kanker de tweede meest frequente doodsoorzaak, na cardiovasculaire aandoeningen. Bovendien wijzen de cijfers erop dat kanker de koppositie aan het overnemen is. De huidige ‘one size fits all’-therapieën volstaan voor een grote groep van patiënten niet. De Persomed-partners zijn er rotsvast van overtuigd dat meer gepersonaliseerde therapie dé weg is om deze ziekte een halt toe te roepen.” Kris Thielemans, onderzoeker aan het VUB, vult aan: “De gepersonaliseerde vaccins die tot nu toe ontwikkeld zijn, kunnen om tal van redenen erg moeilijk op grote schaal en betaalbaar worden ingezet. Daarom heeft Persomed al van bij de start van de samenwerking precies dát als einddoel vooropgesteld.” Bart van Acker besluit: “We zijn enorm blij dat we dankzij deze subsidie, bovenop onze eigen investeringen, het verschil kunnen maken. Ik pleit al lang voor meer financiële middelen voor dit soort onderzoek. Dit is een van de signalen dat de overheid gepersonaliseerde geneeskunde nu echt in het vizier krijgt.”

De eerste onderzoeksfase van het project gaat ruim 3 miljoen euro kosten, wat gedekt wordt door de inbreng van de partners en de VLAIO-subsidie. “De totale ontwikkelingsfase zal nog verschillende extra miljoenen kosten”, zegt Jan Schrooten, CEO van Antleron. “Ook die kosten zullen de partners gedeeltelijk dekken, aangevuld met extra middelen van industriële partners en bijkomende investeerders. En nu we via de het ‘personalised medicine’ ICON-project de vereiste middelen hebben om voluit te kunnen gaan, gaan we ook op zoek naar extra investeerders en een fulltime CEO.”

De elegantie van immunotherapie blijft boekdelen spreken. “Het gebruiken van een oplossing waarbij het lichaam geholpen wordt om zelf de tumorcellen op te ruimen, is immers aantrekkelijker dan alternatieven zoals chemo, waarbij een toxische stof wordt ingespoten die ongericht delende cellen ten kwade valt”, verklaart Cedric Bogaert, CEO van myNEO. “Door de bijkomende individualisatie van de behandeling zoals in dit project gehanteerd, komt er een tweede paradigmaverschuiving, waarbij er gefocust wordt op het ‘biologisch paspoort’ van de tumor in plaats van de site van oorsprong.”

Over het Persomed-consortium

Het Persomed-consortium is een Vlaamse publiek-private samenwerking tussen een universiteit (de Vrije Universiteit Brussel), drie strategische bedrijven/partners en verschillende industriële partners die ondersteunend zullen werken bij de uitvoering van het project. De basis dendritische celtechnologie is ontwikkeld door VUB en zal geoptimaliseerd worden door Antleron (productie celtherapie) en QbD (kwaliteitsoptimalisatie). myNEO is de partner voor het bepalen van de patiënt-specifieke kankermutaties en Cube Management/Dirk Reyn ondersteunt de business development en de investeringsstrategie.

Over de vier partners

Quality by Design (QbD) levert consultancydiensten aan bedrijven in onder andere de life sciences- (farmacie, biotechnologie en medical devices), cosmetica-, health care- en voedselindustrie. QbD is uniek in de consultancywereld, omdat ze niet enkel actief zijn binnen de klassieke vormen van de life sciences, maar daarnaast ook expertise in huis hebben op gebied van medical devices, personalised medicine, enzovoort. Met zijn jarenlange ervaring helpt QbD deze bedrijven bij de opzet en verbetering van kwaliteitsbeheer, en daarmee bij een optimale validatie van producten en processen. Hiervoor heeft QbD meer dan 180 specialisten op het gebied van validatie, technologieoverdracht en kwaliteitscontrole in dienst. Het gerenommeerde bedrijf heeft kantoren in België (HQ), Nederland, Frankrijk, Spanje, Mexico en Colombia en mag zowel kleine, innovatieve bedrijven als invloedrijke, wereldwijde ondernemingen tot zijn clientèle rekenen. Klanten van QbD zijn onder andere Alcon, DSM, Genzyme, Janssen Pharmaceutica, MSD, Pfizer, UZA en Wase Werkplaats. Bezoek voor meer informatie www.qbd.eu.

myNEO is een Gent-gesitueerd biotechnologiebedrijf dat zich toespitst op het exploreren, identificeren en valideren van gepersonaliseerde kankertherapieën. Centraal hierbij staat een bio-informaticaplatform, dat op basis van patiëntenstalen een vingerafdruk van een specifieke tumor opmaakt. Zo’n individuele karakterisatie is essentieel bij het ontdekken van mutaties en eiwitten die eigen zijn aan de tumor en het onderscheid maken met andere, gezonde cellen aanwezig in het lichaam. Ondanks dat myNEO nog maar werd opgericht in 2018, wordt het unieke ontdekkingsplatform reeds via verschillende (internationale) samenwerkingen gebruikt door partners op zoek naar een gepersonaliseerde methode om een patiënt te behandelen. Andere applicaties gebruiken het platform op grotere schaal, om zo nieuwe targets te vinden die gemeenschappelijk voorkomen bij verschillende patiënten, of bij de zoektocht naar merkers die een behandelingswerkzaamheid voorspellen. Meer informatie vind je op www.myneo.me.

Antleron is een jong R&D-bedrijf met als doelstelling gepersonaliseerde manufacturing 4.0 mogelijk te maken in het domein van de advanced therapies. Het Antleron-team zorgt voor een revolutie in de geneeskunde door het potentieel van cellen, biomaterialen, biologie, 3D printing en bioreactoren samen te brengen, om de ontwikkeling van levende therapieën te versnellen en zo patiënten een volledige gepersonaliseerde, regeneratieve zorg aan te bieden. Antleron vertaalt kerntechnologieën zoals 3D printing, quality-by-design en artificiële intelligentie in baanbrekende workflows, die cellen in levende therapieën omzetten. De businessfilosofie van Antleron omvat de creatie van duurzame ondernemingen die levende, gepersonaliseerde therapieën van idee naar patiënt brengen via risk & reward sharing partnerships. Vanuit zijn hoofdkwartier in Leuven opereert Antleron op het grensvlak tussen life sciences en technologie in Europa’s leidend biotech-ecosysteem. Meer informatie is beschikbaar op www.antleron.com.

De Vrije Universiteit Brussel is een internationaal georiënteerde universiteit in Brussel, het hart van Europa. Door het afleveren van hoogstaand onderzoek en onderwijs op maat, wil de VUB een actieve en geëngageerde bijdrage leveren tot een betere maatschappij. Het Laboratorium voor Moleculaire & Cellulaire Therapie (LMCT) wordt geleid door Karine Breckpot en Kris Thielemans. Beiden hebben veel ervaring betreffende de immuno-biologie van dendritische cellen en hun toepassingen in kankerimmuuntherapie. Beiden zullen zeer nauw betrokken zijn bij dit project. Het LMCT, gesitueerd op de Health Campus van de VUB, heeft een ruime ervaring met translationeel onderzoek in samenwerking met clinici.